Porcelana kostna – jak wygląda i powstaje?
O wykwintności posiłku świadczy nie tylko to, jakie jedzenie zostanie podane, lecz także sposób serwowania dań. Wizytówką każdego eleganckiego stołu jest więc piękna zastawa. Istnieje wiele jej rodzajów, ale za najbardziej stylową uznaje się porcelanę kostną. Delikatna, niezwykle biała zastawa ma bardzo długą i bogatą historię. Już w XVIII wieku uznawana była za niezwykle cenny produkt, a jej renoma utrzymuje się do dziś. Na szczególną uwagę zasługuje nie tylko wygląd, lecz także wyjątkowy i jedyny w swoim rodzaju sposób wytwarzania porcelany kostnej.
Jak wygląda porcelana kostna?
Porcelana kostna pozyskiwana jest metodą biskwitowego wypalania, co nadaje jej niezwykłego i odróżniającego ją od innych typów porcelany charakteru. Do jej produkcji używa się spopielonych kości zwierząt, a także kwarcu, skalenia i kaolinu. Kość zwierzęca nadaje jej charakterystyczną, nieskazitelną biel. To materiał bardzo wysokiej jakości, gdyż wykonane z niego naczynia nie żółkną ani nie szarzeją. Podczas produkcji porcelana kostna poddawana jest szlifowaniu, dlatego bone china charakteryzuje się też nieskazitelnie gładką powierzchnią i silnym połyskiem. Jej najbardziej charakterystyczną cechę stanowi fakt, iż jest bardzo cienka. Zaobserwować można to zwłaszcza podczas używania wykonanych z niej filiżanek do kawy. Ich brzegi są zazwyczaj nie grubsze niż 3 milimetry. Cienka budowa nie wpływa jednak na ich trwałość. Porcelana kostna charakteryzuje się bowiem wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne i wyszczerbienia.
Jak powstaje porcelana kostna?
Proces wytwarzania porcelany kostnej jest długi, skomplikowany i składa się z kilku etapów. Pierwszy z nich polega na dokładnym wymieszaniu wszystkich niezbędnych składników w odpowiednich proporcjach. Zazwyczaj 5 proc. składu stanowi masa z kości zwierzęcych. Starannie odlane naczynia wypala się tzw. techniką biskwitową. Polega ona na dokładnym wysuszeniu materiału, jeszcze przed wypaleniem. Następnie naczynia umieszcza się w specjalnych piecach o temperaturze 960 st. C. Po wypalaniu wstępnym są one poddawane dokładnemu wyszlifowaniu, co znacznie zmniejsza ich naturalne nierówności. Po obróbce znów trafiają do pieców, tym razem nastawionych na 1380 st. C. Po wypaleniu ponownie poddawane są szlifowaniu, podczas którego nadaje się im niezwykłego blasku. Ostatnim etapem jest polerowanie oraz – ewentualnie – zdobienia. Dekoracje są zazwyczaj tworzone specjalnym laserem, choć najdroższe i najcenniejsze okazy dekoruje się ręcznie. Wśród zdobionych naczyń bardzo popularna jest m.in. angielska porcelana kostna o charakterystycznych niebieskich wzorach, przedstawiających zazwyczaj naturę i scenki rodzajowe. Od wieków jest uważana w Wielkiej Brytanii za najbardziej elegancką zastawę stołową, dlatego zdobi nawet stoły rodziny królewskiej. Porcelana kostna polska z kolei jest zazwyczaj zdobiona w kolorowe kwiaty lub biała bez wzorów, dekorowana jedynie złotym paskiem. Współcześnie traci nieco na swojej popularności i odgrywa bardziej rolę antyku niż zastawy codziennego użytku.
Historia porcelany kostnej
Historia powstania porcelany kostnej nie jest do końca znana. Za miejsce jej narodzin jedni uznają Anglię, a inni Chiny. Większość znawców uważa, że twórcą białej porcelany z domieszką kości był anglo-irlandzki malarz Thomas Frye. Miał on opatentować jej wytwarzanie jeszcze w pierwszej połowie XVIII wieku. Początkowo bone china nie była zbyt popularna, a dochody zaczęła przynosić malarzowi dopiero dwie dekady później. Istnieją jednak przesłanki historyczne pozwalające przypuszczać, że porcelana kostna została wynaleziona już na początku XIII wieku przez Chińczyków (stąd nazwa "bone china"), a do Europy miał ją przywieźć w 1298 roku sam Marco Polo. Ogromną popularność porcelana z kości zyskała wraz z końcem XVIII wieku, kiedy to jej produkcję rozpowszechnił angielski garncarz i przedsiębiorca Josiah Spode oraz jego syn Josiah II. To właśnie w ich położonej w Stoke-on-Trent manufakturze stworzono przepis na porcelanę kostną, który stosuje się do dziś. Otwarta w 1789 roku firma Spode istniała aż do 2009 roku, kiedy to sprzedano ją innemu producentowi porcelany – Portmeirion.
